Wrembel Stanisław (1897 - 1970)
Wrembel Stanisław (1897 - 1970)
urodził się 30 III 1897 r. w Międzychodzie, w rodzinie Jana (1864 - 1901) i Józefy z domu Kasprowiak (1862 - 1959), para pobrała się w roku 1886 w Międzychodzie, z tego związku urodzili się także 6 VII 1890 roku Wincenty - żołnierz armii pruskiej dwukrotnie ranny, w roku 1918 uznany za zaginionego a w roku 1919 widnieje na listach strat armii pruskiej jako wzięty do niewoli, w 1893 urodziła się i zmarła Marta Maria, w roku 1899 przyszła na świat Agnieszka.
Po wybuchu I wojny został powołany w szeregi armii niemieckiej i tam zapewne zdobył szlify sierżanta, i ukończył kursy pilotażu. Był jednym z kilkudziesięciu Polaków, którzy latali w armii niemieckiej. Szczegóły jego służby nie są znane.
Do organizacji przygotowujących czyn zbrojny w Wielkopolsce przystąpił, jak sam twierdził w uzasadnieniu wniosku o nadanie Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego, jako ochotnik w listopadzie 1918. Dnia 14 XI 1918 r. brał udział przy opanowaniu magazynu i składnicy broni w urzędzie umundurowania i przy Forcie IX. Po wybuchu walk w Poznaniu pozostawał w szeregach ochotniczych oddziałów powstańczych i brał udział w walkach z bronią w ręku.
Dnia 6 I 1919 r. brał udział w zajęciu stacji lotniczej na Ławicy, walcząc pod dowództwem Franciszka Gruszkiewicza (3 I 1890 Lwówek - 24 XII 1977 Gdynia Oliwa) ze sztabu ppłk. Andrzeja Kopy (16 X 1879 - 10 VI 1956). W ręce powstańców wpadło 30 samolotów (część gotowa była do natychmiastowego lotu), wiele części zapasowych, silników i amunicji lotniczej. Maszyny gotowe do lotu od razu przystosowano do wykorzystania. Na skrzydłach i kadłubach zaś pojawił się polski znak lotniczy: biało-czerwona szachownica, przerobiona z niemieckiego znaku krzyża.
Wrembel Stanisław dnia 8 I 1919 r. przyjęty do 1. Kompanii Lotniczej w Ławicy jako pilot. 6 III 1919 rozpoczęto na Ławicy formowanie 3. Wielkopolskiej Eskadry Lotniczej Polowej. Jej organizatorem został rotmistrz pilot Tadeusz Grochowalski. Według etatu w skład eskadry wchodziło 6 pilotów, 4 obserwatorów, 2 strzelców pokładowych, 20 podoficerów i 115 szeregowych różnych specjalności. Stanisław Wrembel był jednym z pilotów w jej składzie. Jednostka bazowała na lądowisku Góra w pobliżu Jarocina. W okresie rozejmowym do czerwca i później od września do października 1919 roku eskadra była zaangażowana w starciach na obszarze Wielkopolski. Jej głównym zadaniem było wykonywanie lotów rozpoznawczych. Prowadziła też akcję propagandową – rozrzucając ulotki w rejonie Górnego Śląska. W czasie działań bojowych dwie załogi: sierżanta-pilota Stanisława Wrembela z sierżantem-obserwatorem Marianem Skorzyńskim oraz podporucznika-pilota Wiktora Langa z sierżantem-obserwatorem Janem Kasprzakiem zostały zestrzelone. Wrembel szczęśliwie uniknął zatrzymania przez Niemców. Po pewnych perypetiach przedarł się na tereny zajęte przez Polaków i dotarł z powrotem do jednostki. W połowie czerwca 1919 dowodzona wtedy przez ppor. obserwatora Józefa Mańczaka, eskadra skierowana została na front wschodni, zastępując wycofaną wcześniej 1. Wielkopolską Eskadrę Lotniczą. Weszła tam w skład Grupy Wojsk Wielkopolskich gen. Daniela Konarzewskiego. Początkowo stacjonowała w Stryju, a następnie przebazowana została do Brzeżan. Stamtąd wykonywała loty rozpoznawcze i uderzenia na linie komunikacyjne na zapleczu frontu. W sierpniu, operujące z lotniska Bereźnica, dokonała wielokrotnych rajdów bombowych na stację kolejową Trzebmielówka. 19 sierpnia eskadra powróciła do Wielkopolski na odpoczynek, rozlokowując się na lotnisku w Buku. Jej piloci wykonywali loty rozpoznawcze w okolice Nakła i Piły. W październiku ponownie wróciła na front wschodni. Działała w składzie Frontu litewsko-białoruskiego, a stacjonowała na lotnisku Żołdzino. W okresie jesienno-zimowym piloci prowadzili dalekie rozpoznania, a także kierowali z powietrza ogniem artylerii 2. Dywizji Piechoty Legionów.
Podczas wojny polsko–sowieckiej Wrembel walczył jako pilot 14. Eskadry Wywiadowczej. Odbywał loty bojowe na froncie ukraińskim oraz litewsko–białoruskim. W dniach 21-24 III 1920 r. przeprowadzał odważne, dalekie misje wywiadowcze dla 2. Dywizji Piechoty Legionów w kierunku na Płock, Witebsk i Orszę. Wykonywał także loty szturmowe, kiedy to z nieznacznego pułapu ostrzeliwał wrogie oddziały. Często się zdarzało, że powierzone mu zadania wypełniał przy wyjątkowo niekorzystnych warunkach atmosferycznych i przy niepewnej pracy silnika. Na froncie ukraińsko-białoruskim wykonał łącznie 17 lotów o łącznym czasie trwania 27 godzin. Zgodnie ze sprawozdaniem dowódcy III Eskadry z dnia 31 marca 1920, uważany za „asa lotnictwa” Wrembel odszedł ze służby liniowej, “zachorowawszy obłożnie na reumatyzm”. Po zakończeniu działań wojennych pozostał w lotnictwie, w szeregach 3. Pułku Lotniczego. Rozkazem Ministra Spraw Wojskowych L. 2145 z 1922 r. przyznano mu tytuł i odznakę pilota za czas służby w Wojskach Lotniczych.
W sierpniu 1923 r., podczas konkursów lotniczych, zorganizowanych przez Aeroklub Poznański, pchor. pil. Stanisław Wrembel zdobył nagrodę za celne zrzucanie bomb. W II Wszechpolskim Konkursie Szybowców rozegranym w dniach 17 V– 14 VI 1925 r. na Oksywiu koło Gdyni wystartował na szybowcu „Miś”.
Przez cały okres międzywojenny Wrembel był żołnierzem zawodowym, awansował bardzo powoli. W znanych opracowaniach historii lotnictwa polskiego jest odnotowywany najwyżej jako podchorąży pilot. Jednak jako weteran wojny polsko-bolszewickiej i z racji wieku był uważany za reprezentanta kadry podoficerskiej 3. Pułku. Przemawiał na uroczystościach pułkowych, między innymi z okazji odznaczenia robotnika Artura Panwitza z Biskupic w powiecie poznańskim za wyratowanie lotnika zakleszczonego po wypadku przy awaryjnym lądowaniu z płonącego płatowca w czerwcu 1928 roku. Powierzano mu także różne honorowe funkcje, np. w styczniu 1937 roku przewodził komitetowi organizacyjnemu pułkowego balu. Jego talent oratorski i doskonałe umiejętności pilota przywykłego do lądowania na słabo przygotowanych lądowiskach były wykorzystywane w czasie akcji propagandowych Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP). W trakcie akcji agitacyjnej na jej rzecz trafił także do swojego rodzinnego Międzychodu. Miejscowe Koło Ligi Obrony Powietrznej Państwa Urzędników Skarbowych w Międzychodzie urządziło 20 maja 1928 Dzień Lotniczy na łąkach miejskich za mostem przy polance. W programie były między innymi loty propagandowe i pasażerskie samolotem „Albatros B 2” pilotowanym przez sierżanta Stanisława Wrembla.
21 IX 1939 został wzięty do niewoli. Całą wojnę spędził w Oflagu X B Nienburg.
Po wyjściu z niewoli wstąpił w szeregi Ludowego Wojska Polskiego. W stopniu podporucznika służył w Warszawie. Doskonały mówca korzystał ze swojego talentu oratorskiego, wygłaszając pogadanki między innymi na zebraniach Towarzystwa Przyjaciół Żołnierzy, opowiadając o bohaterskiej śmierci generała Karola Świerczewskiego – tego „co się kulom nie kłaniał”. Dzięki zapisom kronikarskim potwierdzającym jego mowy wiemy, że służył w wojsku w stopniu porucznika w roku 1948. Po roku 1949 nie natrafiamy już na żadne informacje o jego życiu. Najpewniej nadal służył zawodowo w armii, zatem jego aktywność zawodowa była objęta tajemnica wojskową. Prawdopodobnie służył na Ławicy lub w Dowództwie Wojsk Lotniczych. Nie wiemy, kiedy przeszedł na emeryturę ani jakiego stopnia się dosłużył.
W roku 1924 ożenił się z pochodzącą z Grodziska Wielkopolskiego Jadwigą z dom. Biskupska (ur. 15 X 1899), córką Ignacego i Stanisławy z dom. Jurga.
Zmarł w Poznaniu 20 IX 1970 i został pochowany na cmentarzu górczyńskim (kwatera: Va rząd 1, miejsce: 32).
https://www.poznan.pl/mim/public/necropolis/plan.html...
https://billiongraves.com/.../Stanis%C5%82aw.../26721037
Odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 8106, Krzyżem Walecznych, Polową Odznaką Pilota nr 72, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (URP nr: 12.06-0.951 z dnia 6 XII 1957). W Wojskowym Biurze Historycznym teczki: 16963 - chorąży, Krzyż Walecznych 137/W-2933 - podchorąży, 3927, 18-1200 Kapituła Orderu VM, dwukrotnie odrzucony wniosek o Medal lub Krzyż Niepodległości 12 VI 1935 i 25 VI 1938.
całość opracowania Roman Chalasz, https://wielkopolskahistorycznie.pl/.../wrembel.../ dane genealogiczne i uzupełnienia - GPW (27 IX 2023)
Źródła:
APP, zesp 291, syg. 53: Geburts– Haupt – Register, s. 94; GlassA. dr inż., Pierwsze polskie szybowce sportowe 1923-1933, 1977; Glass A., Polskie konstrukcje lotnicze do 1939. Tom 1. 2004; Abżółtowski Sergiusz (red.): Księga pamiątkowa 3-go Pułku Lotniczego 1918-1928, 1928; Mordawski H., Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920: narodziny i walka. 2009; Niestrawski M., Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921), 2017; Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.), 1933; Lewicki: Skandal w LOPP. 1925, s. 21; Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. Wykazyodznaczonych za czyny z lat 1863 – 1864, 1914 – 1945, Koszalin 1997; Tarkowski K. A., Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919 – 1920, 1991; Czerwiński S., Jak można latać bez silnika. 1936., s.15; Zieliński J., Wójcik W., Lotnicy-kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari, t. I. Wojna polsko-bolszewicka 1919 – 1920 r., 2005; Lista odznaczonych WKP-WTG Gniazdo; Iwaszkiewicz W., Nad Borysowem i Berezyną, w: Przegląd Lotniczy, R. 4, nr 12, grudzień 1931, s. 10; Dziennik Poznański, nr 10, 14 I 1937; Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, nr 40, 23 XI 1921; nr 1, 26 I 1922; nr 41, 27 X 1922; nr 15, 11 XI 1928; Kurjer Warszawski, R.105, nr 165, 14 VI 1925, s.13; Robotnik, R.54, nr 82, 24 III 1948, s.3; Lotnik, R.3 nr 1(40), 2 I 1926,s.10; Orędownik Urzędowy dla Powiatu Międzychodzkiego, R. 9, nr 23, 16 V 1928, s.2;Wiadomości Urzędu Patentowego. R.15, z. 6 (30 czerwca 1938), s. 18; Tygodnik ParafjalnyParafji Wszystkich Świętych w Kórniku (Wielkop.) R. 5, nr 5, 3 II 1935, s.5;Polska Zbrojna; R.5, nr 167, 19 VI 1925,s.4;Kurjer Poznański,R.20, nr 143, 23 VI 1925, s.9; R.22, nr 558, 6 XII 1927, s.6; R. 34, nr 95, 28 II 1939, s.5; Gazeta Bydgoska, R. 5, nr 141, 21 VI 1925, s.5; Kurjer Zachodni; R.3, nr 99, 10 XII 1927, s.1;Gazeta Poranna 2 Grosze R.13, nr 166, 18 VI 1925, s. 4; Wykaz grobów uczestników Powstania Wielkopolskiego na poznańskich cmentarzach, oprac. GEOPOZ Poznań;
Urząd Stanu Cywilnego Międzychód, wpis 12 / 1886
Johann Wrembel (ur. 1864)
ojciec: Martin Wrembel , matka: Julianne Świderska
Josephine Kasprowiak (ur. 1862)
ojciec: Matthias Kasprowiak , matka: Julianne Freyer
Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim 291/1/53, skan 94
Międzychód (USC) - akt urodzenia, rok 1897, Geburts - Haupt - Register
Stanislaus , rodzice: Johann Wrembel, Josefa Kasprowiak
Archiwum Państwowe w Poznaniu 1857/1/162, skan 181 Grodzisk Wielkopolski (USC) - akt urodzenia, rok 1899, Księga Akt Urodzenia
Hedwig, rodzice: Ignatz Biskupski , Stanislawa Jurga