Biogram w opracowaniu ciotecznego wnuka Pana Zbysława Szmalenberga, na podstawie biogramów sporządzonego przez Kamilę Czechowską zamieszczonych w
Powstańcy Wielkopolscy - Biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, t. III, pod red. Bogusława Polaka, Poznań 2007
Powstanie Wielkopolskie na Pałukach i w Krajnie – ludzie, miejsca, wydarzenia
– uzupełnienie danych Genealogia Powstańców Wielkopolskich
—-----------------------------------------------------------------------------------------
Walczak Szczepan
urodził się 25 października 1899 roku w Jarocinie, akt urodzenia nr 402 został sporządzony tego samego dnia w USC Jarocin, skan dokumentu nr 407
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/.../jedno.../11950128...
We wspomnianym powyżej akcie urodzenia imię zapisano jako Stefan, należy tu wspomnieć, że oba imienia Szczepan i Stefan wówczas funkcjonowały jako jedno.
Jego rodzicami byli Antoni i Agnieszka z domu Kordelasińskiej, para pobrała się w roku 1897, zapis ślubu w księgach brzmi:
Parafia katolicka Jarocin, wpis 4 / 1897
Antonius Walczak (33 lat)
ojciec: Nicolaus , matka: Francisca
Agnes Kordelasinska (22 lat)
ojciec: Joannes , matka: Hedvigis
Urząd Stanu Cywilnego Jarocin, wpis 7 / 1897
Anton Walczak (ur. 1863, zm.1943)
ojciec: Nikolaus Walczak + , matka: Franziska Pawlaczyk
Agnes Kordelasinska (ur. 1874, zm. 1953)
ojciec: Johann Kordelasinski + , matka: Hedwig Nowicka +
Ze związku Antoniego i Agnieszki urodzili się także:
–1898 - 1900 - Marianna,
– 1901 - NN (dziecko martwo urodzone),
– 1903 - Stanisław,
– 1906- Zofia,
– 1908 - Józef,
– 1911 - NN (dziecko martwo urodzone),
– 1912 - Stanisława,
– 1914 - Teresa,
– 1918 - NN (dziecko martwo urodzone).
—----------------
Ojciec z zawodu był cieślą, matka zajmowała się domem. W wieku 6 lat rozpoczął naukę w szkole powszechnej w Jarocinie, którą ukończył po 7 latach.
W 1914 r. zaczął praktyczną naukę zawodu u budowlańca nazwiskiem Stanisz w Jarocinie. Wybuch I wojny światowej przerwał naukę zawodu. By uniknąć powołania do wojska, od 1.01.1916 r. do czerwca następnego roku pracował w ekspedycji kolejowej w Jarocinie jako robotnik. Następnie wyjechał do Essen, gdzie zatrudnił się jako robotnik w fabryce kruszyw. Tam przebywał do wybuchu rewolucji w Niemczech.
Do Jarocina powrócił w grudniu 1918 r. W dniu 10.01.1919 r. wstąpił w szeregi armii powstańczej. W oddziałach powstańczych walczył do 18.02.1919 r. Później wraz z 4. kompanią jarocińską znalazł się w szeregach 1. Płk. Rez. Strzel., przemianowanego z czasem na 10. Płk Strzel. Wlkp. (późniejszy 68. pp.). Brał udział w akcjach powstańczych pod Zdunami, Bojanowem i Poznaniem.
W szeregach 1. Płk. Strzel. Wlkp. (55. pp.) uczestniczył w walkach pod Bobrujskiem, natomiast w czasie Bitwy Warszawskiej znalazł się w grupie uderzeniowej gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. 15.06.1920 r. mianowany kpr. Urlopowany z wojska 10.06.1922 r. (o udziale w Powstaniu Wielkopolskim i kwestiach spornych czytaj poniżej).
Po zwolnieniu z wojska pozostał na kresach i do 1924 r. pracował w Dubnie na Wołyniu w zawodzie budowlańca. W następnym roku rozpoczął naukę w szkole handlowej prof. Preissa w Poznaniu. Po zakończeniu nauki otrzymał posadę kasjera, a następnie księgowego w majątku Dębno, w powiecie jarocińskim. Pracował tam do 15.01.1927 r. Po przeprowadzce do Szubina znalazł zatrudnienie jako kancelista w Sądzie Grodzkim w Szubinie. Na 5 lat przed wybuchem wojny otrzymał posadę rejestratora. Działał w Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914-1919. W 1936 r., gdy na czele szubińskiego koła stanął Julian Śledzikowski, a pierwszym wiceprezesem był Walenty Dypczyński, Szczepana Walczaka wybrano drugim wiceprezesem.
14 maja 1929 roku w Szubnie poślubił Annę z dom. Adamczak (Adamska) urodzoną 21.10. 1906 Borbeck (Essen, Niemcy) córkę Jana (1869-1939) i Stanisławy z dom. Mazurkiewicz (1877-1957). Anna była siostrą Stanisławy Heleny, która poślubiła Powstańca Wielkopolskiego - Jana Woźniaka (1901-1978).
Ze związku Szczepana i Anny urodziło się czterech synów - Zygmunt 1929-1952, Mieczysław 1932 - 2015, Tadeusz 1937 - 1994 i Stanisław 1943 - 1984.
Gdy wybuchła II wojna światowa, Walczak opuścił dom przed zbliżającym się frontem i uszedł na wschód. Po powrocie z ucieczki 9.10.1939 r. został przydzielony do pracy jako pomoc biurowa w sądzie. Kilkakrotnie był nakłaniany do podpisania wniosku o przyznanie narodowości niemieckiej i każdorazowo odmawiał. Za karę po pracy w kancelarii sądu wysyłany był do datkowej pracy fizycznej. 7.08.1944 r. wysłano go przymusowo na kilka miesięcy do kopania okopów i rowów przeciwczołgowych.
Do Szubina wrócił 20.01.1945 r. Powierzono mu pracę nad organizacją agend sądowych. Od 26.02.1945 r. do 31.10.1948 r. pracował na stanowisku wicestarosty powiatu szubińskiego. Od listopada 1948 r. pracował jako kierownik kadr w Państwowym Zjednoczeniu Gminnych Spółdzielni w Szubinie oraz jako członek Zarządu PZGS w Szubinie.
Szczepan zmarł 08 kwietnia 1984 r., Anna zmarła 09.07.1986 roku, małżonkowie spoczywają w grobie rodzinnym na starym cmentarzu w Szubinie. To także miejsce spoczynku syna Zygmunta, a w roku 2015 pochowano wnuka Leszka.
Ze smutkiem należy zaznaczyć, że wraz z pochówkiem Leszka zmieniono stary nagrobek, na którym zapisano ważne dla badaczy historii informacje o udziale w PW i działalności Szczepana. Na nowym nagrobku małżonkowie i Zygmunt zostali wymienieni tylko z imion.
https://billiongraves.com/.../Szczepan-Walczak.../33515642
—-----------
Udział w Powstaniu Wielkopolskim na podstawie Uczestnicy Powstania Wielkopolskiego baza on line i odznaczonych WKP -
jednostka: 4 Kompania Jarocińska, 1 Pułk Strzelców Wlkp.
status/stopień: podporucznik mianowany
uwagi: Uchwała W 34/83, I.487.6802, urzędnik sądowy
odznaczenie: Wielkopolski Krzyż Powstańczy Uchwała Rady Państwa nr: 02.26-0.51 z dnia 1958-02-26
Opis: Brał udział w Powstaniu Wlkp. 10.01.1919 w IV Kompanii Jarocińskiej pod Zdunami i Bojanowym (powinno być Zdunami, Bojanowem i Poznaniem). Czynem swoim przyczynił się do oswobodzenia tych miejscowości przez Niemców. Po zdobyciu miejscowości wzięto do niewoli kilku Niemców. W samym Jarocinie zajęto koszary, gdzie zdobyto umundurowanie i broń. Tym samym zaszła możliwość umundurowania i wyposażenia w broń dalszych powstańców, którzy mogli brać udział przy wyswobodzeniu Szubina i Zbąszynia.
źródła:
Wojskowe Biuro Historyczne (daw. CAW), Wykaz akt powstańców wielkopolskich (maszyn.)
Jarocińscy Powstańcy Wielkopolscy 1918-1919. Materiały do słownika biograficznego ziemi jarocińskiej, Kalisz 2005
Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym
Powstańcy Wielkopolscy - Biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, t. III, pod red. Bogusława Polaka, Poznań 2007 https://www.wbc.poznan.pl/.../599284/edition/514303/content
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół: Zarząd Okręgowy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Poznaniu, sygn. 362: Relacje i wspomnienia dotyczące powstania wielkopolskiego w Jarocinie i okolicy
Powstanie Wielkopolskie na Pałukach i w Krajnie – ludzie, miejsca, wydarzenia https://powstanie.szubin.net/biografie/s/127#top
Adamczewski Piotr S., Słownik biograficzny uczestników Powstania Wielkopolskiego Frontu Północnego (nadnoteckiego) 1918-1939, red. Sławomir Łaniecki, Poznań 2009
Archiwum Prezydenta RP, Nominacje na stopień oficerski. Uchwała W 34/72
Wojskowe Biuro Historyczne - brak danych.
Cyfrowe Archiwum Powstania Wielkopolskiego:
1/ Osoba: Walczak Szczepan. Data urodzenia: 25.10.1899
Archiwum: Archiwum Państwowe w Poznaniu. Zespół: 884 / Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu. Sygnatura: nr 33 / Spis zweryfikowanych 9100 - 13620. Opis jednostki: Akta organizacyjne Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914/19 i Związku Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu: statuty, regulaminy, okólniki, protokoły posiedzeń zarządu, zjazdy, korespondencja. Strona/karta: 151
2/ Osoba: Walczak Stefan
Data urodzenia: 25.10.1899
Archiwum: Archiwum Państwowe w Poznaniu. Zespół: 884 / Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu. Sygnatura: nr 45 / Ewidencja członków Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polskiej [nr 16967 - 23302]. Opis jednostki: Spisy członków Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914/19. Strona/karta: 391.
WTG Gniazdo w bazie Uczestnicy Powstania Wielkopolskiego podaje informacje, że Szczepan był harcerzem, w biogramach nie znaleziono takiej informacji, brak także potwierdzenia w dokumentach, sądzić należy, że pomylono dwóch Szczepanów urodzonych na ziemi jarocińskiej - Szczepana - Stefana, o którym tutaj mowa, i Szczepanie urodzonym w Żerkowie w roku 1902, synu Melchiora i Agnieszki Rzepczyk, a który występuje w dokumentach zgromadzonych w AP w Poznaniu - Cyfrowe archiwum Powstania Wielkopolskiego bez daty urodzenia, w następującym brzmieniu: Osoba: Walczak Szczepan
Data urodzenia: 0
Archiwum: Archiwum Państwowe w Poznaniu. Zespół: 884 / Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu. Sygnatura: nr 45 / Ewidencja członków Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polskiej [nr 16967 - 23302]. Opis jednostki: Spisy członków Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914/19. Strona/karta: 153.
W WTG oznaczono także jako źródło “Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół: Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu, sygn. 100: Wnioski o odznaczenia krzyżem i medalem niepodległości ” - w Wojskowym Biurze Historycznym brak takiego wniosku, z datą urodzenia 25.10.1899 występuje tylko Tadeusz Walczak. Natomiast złożone wnioski o Krzyż lub Medal Niepodległości dotyczą Stefanów/Szczepanów Walczaków urodzonych:
– 12.12.1897,
– 21.11.1897,
– 23.12.1900,
–09.12.1886,
– 18.12.1899.
sporządzono na podstawie źródeł wymienionych w tekście oraz materiałów rodziny Zbysława Szmalenberga, uzupełniono o:
– Projekt - Poznań,
– wyszukiwarka grobów billiongraves.com
– Uczestnicy Powstania Wielkopolskiego baza on line,
– Uczestnicy Powstania Wielkopolskiego odznaczeni WKP,
– Projekt BASIA,
– Cyfrowe Archiwum Powstania Wielkopolskiego,
– WBH - wyszukiwarka