ZEIDLER I KAJA
KONSTANTY, BERNARD I BRONISŁAWA
ZEIDLER KONSTANTY
urodził się 20 grudnia 1862 roku w rodzinie Wiktora i Marianny (Marcjanny) z dom.Marcińska, para pobrała się w Ujściu w roku 1859. Zapis ślubu rodziców w księgach brzmi:
Parafia katolicka Ujście, wpis 19 / 1859
Victor Zeidler (27 lat)
ojciec: Constantinus
Martianna Marcińska (25 lat)
ojciec: Franciscus
W roku 1892 w Ujściu poślubił Franciszkę z dom. Januszewska, zapis ślubu rodziców w księgach brzmi:
Parafia katolicka Ujście, wpis 12 / 1892
Constantinus Zeidler (29 lat)
Francisca Januszewska (28 lat)
Urząd Stanu Cywilnego Ujście, wpis 12 / 1892
Konstantin Zeidler (ur. 1862)
ojciec: Viktor Zeidler + , matka: Marie Marcinska
Franziska Januszewska (ur. 1863)
ojciec: Gregor Januszewski , matka: Anna Korzynska
Ze związku Konstantego i Franciszki urodzili się
– Wiktor, zginął w czasie I Wojny Światowej,
– BRONISŁAWA,
– 03.06.1900 - Bolesława, wyszła za Edmunda Kukuckiego, mieszkali w Poznaniu,
– Waleria,
– BERNARD,
– Marta 26.07.1896.
Konstanty Zeidler zmarł w Ujściu 09 lutego 1954 roku, spoczywa na cmentarzu komunalnym z córką Walerią 1903-1985 (mąż Antoni Gapiński 1902-1939 kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej w Tarnówku pow. czarnkowski, woj. poznańskie. W pierwszych dniach września 1939 r., po wkroczeniu wojsk niemieckich na teren powiatu, miejscowi Niemcy, których było wielu w Tarnówku i okolicy, zatrzymali Gapińskiego, bili i torturowali, następnie wyprowadzili w pole i zamordowali. Zwłoki zagrzebali w pobliżu toru kolejowego k. Ciążynia w pow. czarnkowskim).
Działalność Konstantego:
W roku 1918 powstała w Ujściu, z inicjatywy Zeidlera, Rada Ludowa, która podjęła współpracę z radami z Piły i Chodzieży. Pierwszym przewodniczącym był Franciszek Luck, zastąpił go Konstanty Zeidler. W jego domu przy ulicy Szpitalnej 4 odbywały się tajne zebrania. Nie podpisał oświadczenia, że Ujście powinno należeć do Rzeszy Niemieckiej, do czego namawiał go niemiecki burmistrz Keonig.
W grudniu 1918 r. wybuchło powstanie wielkopolskie, do Ujścia wkroczył oddział niemieckiego wojska. Konstanty Zeidler razem z F. Szulcem i J. Ponickim przeprowadzał ochotników przez granicę na stronę polską, ponieważ wiedział, że nie ma szans na powstanie w Ujściu. Wymyślił, że odbywać się to będzie pod pretekstem zakupu i zwózki drewna tartacznego z okolicznych lasów. W ten sposób przemycał ochotników do Mirosławia, Jabłonowa i Węglewa. Jednym z nich był jego syn Bernard. W domu Zeidlera przyjmowano łączników z rozkazami a także przechowywano rannych, opiekowała się nimi również jego córka Bronisława.
W 1939 r.Niemcy przesiedlili całą rodzinę w okolice Łodzi. Powrócił do Ujścia po zakończeniu wojny, w 1945 r. i zamieszkał w swoim domu przy ulicy Szpitalnej 4. Po wojnie był działaczem Bractwa Kurkowego, był Królem Kurkowym. W 1949 r. był honorowym prezesem Bractwa Strzeleckiego.
W WBH- Medal Niepodległości, 25 czerwca 1938 roku
https://powstanie.szubin.net/biografie/s/356
https://www.csw2020.com.pl/biogram/konstanty-zeidler/
—-------------------------------------------------------------------
BERNARD ZEIDLER
urodził się 19 sierpnia 1894 roku w Ujściu, jego rodzicami był w/w Konstanty i Franciszka z dom. Januszewska.
Wg projektu WTG Gniazdo zmarł 04 czerwca 1966, brak miejsca zgonu oraz pochówku.
Brał udział w I Wojnie Światowej, ranny w 1917 roku, wrócił do ujścia. Razem z ojcem uczestniczył w tajnych spotkaniach jakie miały miejsce w ich domu, przeprowadzał także ochotników na polska stronę.
W Powstaniu:
jednostka: Kompania Gnieźnieńska
uwagi: z Ujścia, odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym,
odznaczenie: Wielkopolski Krzyż Powstańczy Uchwała Rady Państwa nr: 12.06-0.951 z dnia 1957-12-06
Opis:
Zeidler Bernard jako cywil razem z Peisertem Stefanem z Ujścia podkradał się do stanowisk artylerii niemieckiej (grenzschutz) w Ujściu i potopił w stawach amunicję do dział. Przeprowadzał na stronę Polską przez front okolicznych Polaków przez linie demarkacyjną. Dnia 9.02.1919 r. przeszedł na stronę polską do powstańców komp. gnieźnieńskiej i walczył z bronią w ręku na odcinkach Radwanki i Antoniewo. Pod Nakłem walczył w składzie kompanii Skotarczaka Antoniego.Po zakończeniu powstania pozostał w służbie czynnej WP do dnia 15.01.1920 r.
źródła:
Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym
Chwaliszewski Roman, Kicman Wojciech, Powrót Orła. Powstanie Wielkopolskie na Ziemi Pilskiej. Przebieg, bohaterowie, upamiętnienie, Piła 2008
Chwaliszewski Roman., Kicman Wojciech, Kiedy Ojczyzna wezwała: Powstanie Wielkopolskie na ziemi pilskiej, Piła 2013
—-------------------------------------------------------------------
MARTA ZEIDLER
urodziła się 26 lipca 1896 roku w Ujściu,
niestety, nie wiemy na tą chwilę brała udział w Powstaniu, ale w WBH jest odrzucony wniosek o Medal Niepodległości. Wymaga kwerendy.
Nie jest znana data i miejsce zgonu oraz pochówek.
—----------------------------------------------------------------------
BRONISŁAWA ZEIDLER - KAJA
urodziła 24 sierpnia 1896 roku w Ujściu.
W 1924 roku wyszła za mąż za *** WIKTORA KAJĘ (Powstańca Wielkopolskiego), z tego związku urodziły się trzy córki Jolanta Danuta po mężu Walentyn 1926 - 2018, Janina 1927 - 2017 i Eugenia 1930 - 2014 oraz syn Jan ur. 1924 zmarł w niemowlęctwie.
Bronisława wraz z ojcem i bratem brali udział w przygotowaniach do Powstania, Bronisława prowadziła kuchnię dla Powstańców, była łączniczka i sanitariuszką.
Zmarła w Bydgoszczy 29 maja 1991 roku, spoczęła w Pile na cmentarzu komunalnym:
http://www.cmentarz.pila.pl/mapa.html?gv=432&cm=PILA1
Kwatera: 10/D
Rząd: 4, Grób: 38
To także miejsce spoczynku Janiny i Eugenii.
Wymieniona w projekcie WTG Gniazdo dwukrotnie :
1/ Bronisława Zeidler
urodzenie: 1896.08.24 Ujście
data śmierci: 1991.05.29
miejsce pochówku: Bydgoszcz
rodzice: Konstanty, Franciszka
jednostka: Rada Ludowa Ujście
status/stopień: łączniczka
uwagi: pseudonim "Bronka", łączniczka w powstaniu,
źródła:
Powstańcy Wielkopolscy - Biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, t. VI, pod red. Bogusława Polaka, Poznań 2009
Chwaliszewski Roman, Kicman Wojciech, Powrót Orła. Powstanie Wielkopolskie na Ziemi Pilskiej. Przebieg, bohaterowie, upamiętnienie, Piła 2008
Powstanie Wielkopolskie na Pałukach i w Krajnie – ludzie, miejsca, wydarzenia
Chwaliszewski Roman., Kicman Wojciech, Kiedy Ojczyzna wezwała: Powstanie Wielkopolskie na ziemi pilskiej, Piła 2013
2/ Bronisława Kaja z d. Zeidler
urodzenie: 1896.08.24 Ujście pow. Chodzież
data śmierci: 1991.05.29
miejsce pochówku: Piła cm. Komunalny
rodzice: Konstanty, Franciszka Januszewska
status/stopień: łączniczka
uwagi: pseudonim "Bronka", pierwotnie pochowana w Bydgoszczy a w 2013 ekshumowana do Piły, żona Wiktora Kai
źródła:
Powstańcze biografie. Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego Koło Szubin
Kicman Wojciech, Powstańcy wielkopolscy 1918/1919 mieszkańcami Piły, [Piła] 2017
We wrześniu 1939 roku wraz z wybuchem II wojny światowej i rozpoczętej niemieckiej agresji Bronisława wraz z córkami Danutą, Janiną i Eugenią uczestniczyły w zorganizowanej przez władze polskie ewakuacji. Owa ewakuacja ludności polskiej na wschodnie ziemie Rzeczypospolitej, odbywała się z powiatu wyrzyskiego transportem kolejowym. Rodzina Kajów dotarła takim transportem na Wołyń, do powiatu horochowskiego. Rodzina Kajów z ewakuacji powróciła po wielu trudnościach, dopiero w 1940 roku. Bronisława wraz z córkami przybyły do Rzadkowa, gdzie przebywały aż do końca wojny.
—-----------------------------------------------------------------------
WIKTOR, WŁADYSŁAW I PAWEŁ KAJA
oraz ich rodzeństwo
– Franciszek 1870 - 1925,
– Florentyna 1873 - 1928,
– Bronisław 1880 - 1966,
– Jan 28.10.1889 - 26.07.1915 - poległ w I wojnie światowej, Lista strat 1919
– Józef - zginął 31.07.1916,
—-- urodzili się w rodzinie Józefa Adama 1844-1928, syn Walentego (Wojciecha) Kaja 1802 - 1872 i Marianny Piosik 1806
i Justyny z dom. Kaja 1848-1917, córka Jakuba (1810) i Anny z dom. Grątkowska (Gruntkowska, ur. 1811).
Józef i Justyna pobrali się 30 maj 1869 w Ujściu, zapis ślubu w księgach brzmi:
Parafia katolicka Ujście, wpis 9 / 1869
Joseph Kaja (25 lat)
Justina Kaja (21 lat)
—----------------------------------------------
Wiktor Kaja 16 maja 1891 - 28 października 1939
urodził się 16 maja 1891 roku w miejscowości Rzadkowo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie pilskim, w gminie Kaczory.
Wiktor Kaja w 1909 roku podjął naukę w Seminarium Nauczycielskim w Pile, gdzie w dniu 24 lutego 1912 roku zdał egzamin dojrzałości. Pierwszą posadę nauczycielską objął w 6-klasowej szkole powszechnej we Lwówku, powiat nowotomyski. Pracował tam od 16 kwietnia 1912 roku do 1 marca 1920 roku.
W międzyczasie – 2 sierpnia 1914 roku został wcielony do armii niemieckiej (Infanterie-Regiment 46). Służba ta przypadła na pierwsze lata I wojny światowej. Uczestniczył w działaniach wojennych na froncie niemiecko-francuskim, a następnie niemiecko-rosyjskim. W czasie walk pod Gorlicami został 2 maja 1915 roku ranny i znalazł się w szpitalu wojskowym. W wyniku doznanego postrzału, nastąpiło unieruchomienie prawego ramienia. Wobec niemożności swobodnego poruszania ręką, został ze służby zwolniony 09.06.1915.
Z chwilą wybuchu Powstania Wielkopolskiego (1918-1919), znalazł się w szeregach armii powstańczej - jako radiotelegrafista.
Należał również do powstałego w 1921 roku Związku Obrony Kresów Zachodnich (w 1934 roku przekształcony w Polski Związek Zachodni), będącego organizacją społeczną, zwracającą uwagę na politykę niemiecką wobec polskich kresów zachodnich (Śląsk, Wielkopolska, Pomorze).
Następnie od 1 marca 1920 roku do 31 października 1923 roku kierował szkołą w Miasteczku Krajeńskim, a do 31 marca 1926 roku szkołą w Nowej Wsi Ujskiej, powiat chodzieski. Od dnia 1 kwietnia 1926 roku, władze kuratoryjne powierzyły mu stanowisko kierownika Szkoły Powszechnej w Białośliwiu, gdzie zastąpił Juliana Szafranka. Obok sprawowania funkcji kierowniczych - Wiktor Kaja uczył również przyrody, matematyki, muzyki i religii.
Szkoła Powszechna w Białośliwiu podlegała od 1 kwietnia 1924 roku, Powiatowemu Inspektoratowi Szkolnemu w Wyrzysku. W chwili objęcia urzędu przez kierownika Kaję, szkoła liczyła siedem klas, w których uczyło się łącznie 272 uczniów (138 chłopców i 134 dziewcząt). Kadrę nauczycielską stanowili wówczas m.in.: Andrzejewska, Dembek, Rogalska, Wargin, Dorywalska.
Równocześnie w 1926 roku objął kierownictwo istniejącej od 3 stycznia 1924 roku, Szkoły Dokształcającej, a przeznaczonej dla starszej młodzieży. Funkcjonowanie tej szkoły związane było z problemem edukacyjnym, który pojawił się po latach pruskiego zaboru. Zajęcia w szkole dokształcającej prowadził początkowo razem z nauczycielem Franciszkiem Dembkiem, trzy razy w tygodniu – łącznie po 8 godzin. Plan nauki obejmował 2 godziny rachunków, języka polskiego i rysunków, a po 1 godzinie historii i geografii. Z czasem ilość uczniów tej szkoły powiększała się i w 1938 roku wynosiła 40 osób. Szkoła ta istniała aż do 1939 roku, a obok kierownika Kaji uczyli w niej również nauczyciele: Dankowski, Lech, ks. Kopczyński, Chojnacki, Plewa, Bobrowski, Scheiner, Matecki.
W czasie okupacji niemieckiej - w połowie października 1939 roku został aresztowany z Maksymilianem Chojnackiego (ur.27.08.1908). W grupie około 50 nauczycieli, umieszczeni w tymczasowym areszcie zlokalizowanym w gimnazjum w Nakle, a następnie przewieziono ich do Bydgoszczy. W dniu 28 października 1939 roku, wcześnie rano, Wiktora Kaję w gronie 8 innych nauczycieli zabrano z więzienia w Bydgoszczy i przewieziono do Paterka koło Nakła, gdzie ich rozstrzelano.
Co znajduje potwierdzenie na listach strat II wojny światowej:
nazwisko Kaja
imię Wiktor
wiek 46 lat
miejsce zamieszkania Pobórka
zawód kierownik szkoły
data śmierci 1939
Informacje o prześladowaniach
Źródło:
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945 - województwo bydgoskie, 1981,Warszawa
ofiara egzekucji
data śmierci 1939
miejsce śmierci PATEREK, Nakło, bydgoskie
okoliczności śmierci Członkowie Selbstschutzu i funkcjonariusze żandarmerii rozstrzelali około 250 Polaków i Żydów.
miejsce pochówku Zwłoki zakopano w żwirowni; w lipcu 1945 r. zwłoki 202 osób ekshumowano i pochowano na cmentarzu katolickim w Nakle. Miejsce upamiętnione.
W 10. rocznicę nadania szkole imienia Wiktora Kaji – 22 czerwca 2012 roku, na cmentarzu w Nakle odbyła się doniosła uroczystość. W miejscu doczesnego spoczynku Wiktora Kaji odsłonięto, ku pamięci potomnych, pamiątkowy kamień. Kamień upamiętniający polskiego nauczyciela, który oddał życie za Ojczyznę. Opracował: Piotr Coblewski (korekta GPW).
W Wojskowym Biurze Historycznym 2 teczki:
– 5277
– 24/16941 - odrzucony dnia 31.01.1938 roku wniosek o Medal Niepodległości.
http://www.szpbialosliwie.pl/viewpage.php?page_id=1
https://powstanie.szubin.net/biografie/s/491#top
—----------------------------------------------------
Władysław Kaja 10 grudnia 1894 - 7 listopada 1939
urodził się 10 grudnia 1894 roku w miejscowości Rzadkowo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie pilskim, w gminie Kaczory.
W roku 1924 poślubił Joannę z dom. Zabel (05.12.1902 - 09.06.1992), z którą miał dwie córki - Ludomiłę i Halinę i syna Józefa (opisał zbrodnię na Wzgórzach Modrzewskich na podstawie zeznań w tym swojego wuja, Józef Andrzej Kaja: Kronika żywota mego ku pamięci potomnym napisana w Białymstoku w latach 1990-tych. Cz. 2: Lata 1939-1945 - Okres wojny i okupacji. Białystok: 1996).
Porucznik Wojska Polskiego, nauczyciel. Uczestnik I wojny światowej na froncie zachodnim - walczył we Francji, na froncie wschodnim pod Pińskiem na Polesiu.
W Powstaniu walczył w oddziałach poznańskich biorąc udział w walkach pod Chodzieżą, gdzie został lekko ranny.
Z końcem lipca 1939 roku zmobilizowany do Wojska Polskiego z przydziałem do Armii Poznań, miał zająć się obroną Chodzieży a także prowadzić działalność wywiadowczą na odcinku Ujście - Kaczor. Brał udział w bitwie pod Bzurą i walkach o Warszawę. Po upadku stolicy dostał się do niewoli, osadzony w obozie w Prabutach koło Elbląga, skąd został zwolniony w październiku 39, udał się do Budzynia, niestety nie było tam już żony i córek, które przeniosły się do Morzewia. Aresztowany z końcem października przez Niemców, trafił do więzienia w Chodzieży.
7 listopada 1939 został rozstrzelany na Wzgórzach Morzewskich.
Przeciw zamordowanym nie toczyło się żadne dochodzenie. Nie było też żadnego sądu nad nimi. Z dwóch zamordowanych Niemców Paul Dreikant z Lipin zginął, bo przed wojną publicznie drwił z Niemców, a nauczyciel religii ewangelickiej z Wyszynek Oskar Fuhrman został zamordowany za to, że był ppor. rezerwy Wojska Polskiego.
Gdy w 1944 roku zbliżały się wojska radzieckie, Niemcy ekshumowali ciała ofiar i spalili je w celu zatarcia śladów. Nie wiedzieli, że Antoni Zabel, szwagier - Władysława Kai, obserwował rozstrzelanie ukryty w kopie siana. Jeszcze tego samego dnia wieczorem Joanna Kaja, dowiedziała się o tragedii (przebywała wtedy z trójką dzieci w domu brata ok. 1000 m od miejsca mordu).
Na miejscu mordu utworzono Miejsce Pamięci Narodowej, wpisane 23 listopada 1993 roku do rejestru zabytków pod numerem A-748.
Symbolicznie upamiętniony na nagrobku żony i córki Ludomiły na cmentarzu w Chodzieży, wg relacji syna została tu złożona ziemia z miejsca kaźni Ojca.
https://chodziez.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=9668
W Wojskowym Biurze Historycznym - 49/14990 - Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości.
—----------------------------------------------------------------------------
Paweł Kaja
urodził się 25 września 1892 roku w miejscowości Rzadkowo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie pilskim, w gminie Kaczory.
W Projekcie WTG Gniazdo i w WBH podana jest data 30 września 1892.
Zmarł w Chodzieży 06 maja 1940 roku, tam pochowany z małżonką Agnieszką (19.12.1909 - 23.10.1981)
https://chodziez.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=6326
Z zawodu cukiernik.
Brał udział w Powstaniu Wielkopolskim:
status/stopień: kapral
I.487.15276, źródła:
Wojskowe Biuro Historyczne (daw. CAW), Wykaz akt powstańców wielkopolskich (maszyn.)
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół: Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu, sygn. 32: Spis zweryfikowanych 4622 - 9099
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół: Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu. Koła poza Poznaniem
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół: Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu, sygn. 44: Ewidencja członków Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polskiej [nr 10168 - 16966]
Gloria Victoribus. Powstańcy wielkopolscy powiązani z Ziemią Chodzieską, pod red. Doroty Marciniak, Chodzież 2017
W Wojskowym Biurze Historycznym odrzucony wniosek 24/18970 dnia 28 marca 1938 roku.
sporządzono na podstawie:
http\://powstancywielkopolscy.pl/
http\://poznan-project.psnc.pl/
http://www.basia.famula.pl/pl/
https://billiongraves.com
https://powstanie.szubin.net
https://www.myheritage.pl
https://chodziez.grobonet.com
https://straty.pl/szukaj-osob
http://www.szpbialosliwie.pl/viewpage.php?page_id=1
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mord_na_Wzg%C3%B3rzach_Morzewskich
https://zabytek.pl/pl/obiekty/morzewo-miejsce-pamieci-narodowej
https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?strona=5&szufladka=KADY-KALI
©Genealogia Powstańców Wielkopolskich 2022