Nowaczyński Augustyn (1900-1988)
Nowaczyński Augustyn (1900-1988)
Urodził się 7 VII 1900 r. w Kamionnie w rodzinie Wawrzyńca Ludwika (10 VIII 1865 - 6 VII 1937, syn Jana i Nepomuceny z d. Łuka) i Matyldy Heleny z d. Wittchen (9 V 1873 - 28 I 1953, córka Józefa i Matyldy z d. Spiller). Para pobrała się w 1897 r. Z tego związku urodzili się także Franciszek Ksawery (1897 - 1918, poległ podczas I wojny światowej), Franciszka po mężu Walkowiak (1902-1978), Klemens (1904-1960), Leonard (1906-1940, zginął w KL Mauthausen-Gusen), Marianna Binkowska (1908-1991), Paweł (1911-1934), Marta po mężu Cyraniak (1915-1955) i Józef (1917-1990).
Augustyn po ukończeniu szkoły powszechnej podjął naukę zawodu rzeźnika, którą ukończył z powodzeniem zdając egzamin czeladniczy, a po czasie mistrzowski.
9 I 1919 r. z bronią w ręku brał udział w przejęciu i obsadzaniu urzędu pocztowego we wsi Kamionna. Do chwili przybycia oddziału powstańczego z Kwilcza, obsługiwał telefon. Przez sześć kolejnych dni, do 15 I uczestniczył w patrolach i trzymaniu posterunku. Od 16 I 1919 r. walczył odpierając niemiecki atak na Kamionnę. Ponownie 24 I 1919 r. odpierał ciężki atak Niemców broniąc rodzinnej wsi. Do 6 II pełnił służbę patrolową, w dalszym ciągu obsługiwał też telefon w urzędzie pocztowym. 7 II 1919 r. został przerzucony z oddziałem powstańczym pod Kolno gdzie miał swój udział w wielkim zwycięstwie, w którym powstańcy zadali wrogowi duże starty w ludziach i sprzęcie. Ukoronowaniem tego tryumfu było wzięcie do niewoli komendanta von Kalkreuta, obszarnika z Muchocina dowodzącego niemiecką grupą szturmującą Kolno. Do końca powstania obsługiwał telefon w centrali. Na mocy rozporządzenia Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z 4 III 1919 r. o przeprowadzeniu poboru dla roczników 1895,1896 i 1900, został wcielony do regularnych jednostek Wojsk Wielkopolskich, do II Baonu 2. Pułku Strzelców Wielkopolskich, późniejszego 56. Pułku Piechoty. 5 IX 1919 r. w szeregach pułku, transportem kolejowym wyruszył na wojnę polsko - bolszewicką. W czasie walk w 1920 r. został ranny podczas przeprawy przez Berezynę. Leczony początkowo w szpitalu w Mińsku, następnie ewakuowany na leczenie do Wielkopolski. Zwolniony z wojska 25 II 1922 r. w stopniu starszego strzelca. Powstańcem był też jego późniejszy szwagier Feliks Walkowiak z Międzychodu. Jako uczestnik walk niepodległościowych włączył się w działalność ruchu kombatanckiego. Wstąpił do Towarzystwa Powstańców i Wojaków koło w Wituchowie. W szeregach organizacji pozostał do 1939 r. Od 15 VII 1957 r. był członkiem ZBoWiD koło Kwilcz, nr. ewidencji Okręgu 209311. Uchwałą Rady Państwa w styczniu 1972 r. za udział w Powstaniu Wielkopolskim został mianowany na stopień podporucznika.
W styczniu 1937 r. założył rodzinę zawierając w Kwilczu związek małżeński z Marią z d. Bąkowską (córką Jana i Stanisławy z d. Figatelskiej, ur. 4 I 1915 w Kwilczu zm. 20 V 1994 w Poznaniu). Dzieci: Andrzej (ur.1938), Helena po mężu Grocka (ur.1941), Janina po mężu Mączka (ur.1943), Maria Aleksandra (ur. 22 I 1946, zm.17 IX 2010), Teresa po mężu Krysiak (ur.1947).
Zmobilizowany do wojska we wrześniu 1939 r. W oblężonej stolicy dołączył do swojego pułku, walczył w obronie Warszawy. W październiku dotarł do Poznania, gdzie wyłapujący wracających jeńców Niemcy, osadzili go w cytadeli. Po kilku dniach jednak, dzięki jakiemuś fortelowi udało mu się wyjść, wrócił do Kwilcza. W 1940 r. został z rodziną, z żoną i synem Andrzejem, wysiedlony do Generalnej Guberni Początkowo trafili do Centrali Przesiedleńczej w Łodzi, następnie wywieziono ich do miejscowości Wierzba - Stary Zamość w woj. lubelskim. W czasie czteroletniego pobytu w Starym Zamościu byli aż 11 razy przesiedlani w obrębie zaledwie 4 kilometrów.
Na wysiedleniu nawiązał kontakt z partyzantką, został zaprzysiężony na członka AK, pseudonim „Osa”. Na strychu budynku szkoły, w którym pracował i mieszkał, miał schowany odbiornik radiowy z słuchawkami. Prowadził z niego nasłuch razem z innym pracownikiem poczty, też wysiedleńcem z Poznańskiego o nazwisku Bogusławski. Pozyskane w ten sposób informacje przekazywał do lasu. Pewnego razu z nasłuchu dowiedział się o planowanej przez Niemców łapance we wsi. Wielu ostrzeżonych przez niego mężczyzn uciekło do lasu. Przechwytywał też i likwidował anonimowe donosy do władz niemieckich pisane przez miejscową ludność.
W marcu 1945 r. uzyskał ze starostwa w Zamościu pozwolenie na powrót w rodzinne strony. W 1975 r. przeprowadził się z żoną do Poznania.
Zmarł w Poznaniu 25 III 1988 r. Spoczął na cmentarzu junikowskim w kwaterze powstańczej, pole 6, kwatera 1, rząd 15, miejsce 1.
https://www.poznan.pl/mim/public/necropolis/plan.html?mtype=cemeteries&cm_id=2&id=1119774&name_surname=Nowaczy%C5%84ski%20Augustyn#OpenMap
Źródła : APG, zesp.291, syg.59, k.175; zesp.291, syg.117, k.99; APP, zesp. 63, sygn. 184, k. 98; zesp. 63, sygn. 185, k. 102; USC Międzychód Księga ślubów wpis 49/1897; Nowaczyński Augustyn odrzucono 21 VI 1938; Lista odznaczonych WKP-WTG Gniazdo; Archiwum Prezydenta RP; Nominacje na stopień oficerski. Uchwała W 2/72; Księga Dusz Gminy Międzychód-Kamionna 1923-1939; S. Siuda „Zarys Historji Wojennej 56-go Pułku Piechoty Wielkopolskiej Warszawa 1928; Orędownik na Powiaty Nowy Tomyśl Wolsztyn i Międzychód 7 II 1939, R.20, nr.15, s.3; M. Pestka-Lehmann, M. Lehmann „Zarys dziejów Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Wituchowie i jego sztandaru” SZH kwiecień 2016, nr.15, s.186-189; M., Lehmann M., Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Kwileckiej, Kwilcz 2019, s.116-118; A. Nowaczyński „Wspominam Kwilcz” Kwilcz 2021; Dokumenty z Archiwum Szkoły Podstawowej im. Konstytucji 3 Maja w Luboszu; www.geni.com (d.10 XII 2022); des.genealogy.net (d.11 I 2021). Dokumentacja fot. grobu Tomek Konwicki.
Na potrzeby Wielkiego Almanachu Powstańców Wielkopolskich i bojowników o niepodległość ziemi sierakowsko - międzychodzkiej 1918-1921 fragment życiorysu przygotowany przez Witolda Borowskiego i Ewę A. Slomską