Łukowicz Stefan (Szczepan)

Łukowicz Stefan (Szczepan)

Przyznam szczerze, że dziś mam bardzo mieszane uczucia co do tego czy Stefana - Szczepana Łukowskiego Państwu przedstawiać - jak sugerują niektóre źródła jako Powstańca Wielkopolskiego, bo w moim odczuciu nim nie był. Fakt, że to Bohater, ale rzeczywiście w Powstaniu Wielkopolskim nie brał udziału. Może zatem niech ten wpis biograficzny posłuży do wyjaśnienia tej kwestii i skorygowania krążących danych o Stefanie jako Powstańcu Wielkopolskim.

Stefan - Szczepan Łukowicz i jego rodzeństwo:
-- 1882 - Franciszek,
-- 1884 - Teodora,
-- 1887 - Józefina/ Józefa,
-- 1889 - Wiktor,
-- 1892 - Teodor - kawaler Virtuti Militari i Krzyża Walecznych,
-- 1897 - Marta,
-- 1900 Franciszka

urodzili się w rodzinie Jana (syn Kazimierza i Wiktorii Łosińskiej) i Józefiny z Bukowskich (córka Marcina i Marianny z Langowskich), para pobrała się 14 lutego 1881 roku - zapis w USC Stare Polaszki, parafia w Starej Kiszewie.

Łukowicz Stefan (Szczepan) urodził się 26 sierpnia 1894 roku, metryka urodzenia znajduje się w spisach USC Dziemiany - wpis z dnia 07 września 1894 roku nr 98.

Od 1906 był uczniem gimnazjum humanistycznego w Chojnicach, gdzie należał do aktywnych działaczy tajnego Towarzystwa Tomasza Zana. Podczas wakacji letnich 1911 r. wziął udział w wycieczce młodzieży z zaboru pruskiego do Krakowa. Przeszedł wówczas przeszkolenie w II kampanii Pol. Drużyn Strzeleckich i zapoznał się ze skautingiem. Po powrocie założył 5 września 1911 r. przy chojnickim TTZ tajną drużynę skautową i Tajną Drużynę Strzelecką, pierwsze tego rodzaju organizacje niepodległościowe w zaborze pruskim. Datę 5 września 1911 należy więc uważać za początek ruchu harcerskiego w Chojnicach i na Pomorzu.
12 sierpnia 1914 został powo­łany do służby w armii niemieckiej. Pomimo ukończenia kursu podchorążych w Biedrusku pod Poznaniem i odbycia przewidzianej prak­tyki nie otrzymał nominacji oficerskiej. Zde­mobilizowany 1 grudnia 1918 roku.

I w tym miejscu przypominam, że Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 roku, a Stefan wrócił do Kościerzyny po zdemoblizowaniu. Tu organizował Straż Obywatelską na Kaszubach i czoło­wym działaczem Organizacji Wojskowej Po­morza. Organizował rozbrajanie Grenzschutzu w Kościerzynie i w Lipuszu.

W następst­wie poszukiwania przez policję przekroczył linię demarkacyjną i 6 marca 1919 zgłosił się do 1 puł w Poznaniu - a zawieszenie broni na mocy Rozejmu w Trewirze, nastąpiło 16 lutego 1919 r., i wówczas formalnie zakończyły się walki w Wielkopolsce czyli Stefan przybył do Poznania już po Powstaniu.

Zatem należy zapytać czy wydarzenia na Kaszubach i Pomorzu od jesieni 1918 do marca 1919 - miały charakter powstańczy? Nie. Mimo takich planów na Pomorzu nie doszło do ich realizacji, a przyczyna tkwiła w aresztowaniu kapitana Rulewicza i innych organizatorów organizacji wojskowych na Pomorzu, rozbijając struktury wojskowe.

W roku 1919 Stefan Łukowicz został oddelegowany do tworzenia Dywizji Strzelców Pomorskich. Ja­ko oficer łącznikowy z Dywizją Pomorską, wchodził w skład jej sztabu. W 1920 dowód­ca 3 kompanii, służył w stopniu porucznika w 66 pułku kaszubskim.

Ranny 3 lipca w wojnie polsko-bolszewickiej przebywał w szpitalu wojs­kowym w Poznaniu, skąd po wyleczeniu przeniesiony do 58 pp jako dowódca kom­panii, a od 25 marca 1932 w stopniu kpt. objął dowództwo 2 batalionu 58 pp, awansując wkrótce do stopnia majora. Po przewrocie majowym należał do aktywnych przeciwni­ków Józefa Piłsudskiego. Utrzymywał ścisłe kontakty z filomatami pomorskimi oraz dzia­łaczami narodowymi w Poznaniu. W 1935 został przeniesiony w stan spoczynku, a jego mieszkanie w Poznaniu przy ul. Wyspiań­skiego 25 stało się miejscem spotkań wybit­nych działaczy opozycji politycznej z Pomo­rza i Wielkopolski. Byli to m.in.; red. Fran­ciszek Kręćki z Gdańska, ks. dr Maksymilian Dunajski, ks. płk Józef Wrycza z Wiela, ks.infułat Józef Prądzyński, dr Marian Seyda i Cyryl Ratajski.

Był czynny w życiu publicznym. Napisał artykuły: „Tajny skauting i Polskie Drużyny Strzeleckie na Pomorzu 1911 – 1917” („Zabory” 1936, nr 6) oraz „Walka Pomorza o wolność” (w: „Zjazd b. uczestników strajku szkolnego na Pomorzu z lat 1906/07”, Czersk 1937).

Utrzymywał też kontakty z gen. Władysławem Sikorskim i innymi dzia­łaczami Frontu Morges. W 1936 na zjeździe Filomatów Pomorskich w Toruniu przejął kierownictwo Sekcji Historii Organizacji Wojskowej Pomorza. Od 1935 kontaktował się często z polskim attache wojskowym w Berlinie pikiem Antonim Szymańskim, co pozwoliło mu nie tylko na śledzenie sytuacji politycznej w Rzeszy, lecz także na odpowie­dnie przygotowanie środowisk kombatanc­kich na czas wojny. Pomimo rezerwy do tajnych przygotowań obronnych władz sana­cyjnych zacieśniał swoją współpracę z do­wództwem DOK nr VII (ppłk Stanisław Ma­łek, ppłk Józef Białkowski). Brał także udział w pracach konspiracyjnych nad siatkami TOK w obszarach DOK nr VII i DOK nr VIII. Była utorem koncepcji oparcia konspiracji na ko­rpusie podoficerskim.

W marcu 1939, stojąc na czele delegacji z Pomorza, przedstawia Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych Ed­wardowi Rydzowi-Śmigłemu i Ministrowi Spraw Zagranicznych Józefowi Beckowi spi­skowy projekt siłowego zajęcia Wolnego Miasta Gdańska. Latem 1939 wszedł w skład kierownictwa Korporacji Braterstwa Czołem Sikorskiemu jako pełnomocnik Wielkopolski i Pomorza. Korporację sygnowano inicjałami CS. Utrzymywał bliskie kontakty z kpt. Win­centym Wierzejewskim i kpt. Ignacym Sę­kiem. Uczestniczył w rozpoznaniu wywiado­wczym org. „Białych Rosjan na Pomorzu dla potrzeb Oddziału II Sztabu Głównego.

Na wojnę 1939 nie został zmobilizowany. Po rozmowie z C. Ratajskim wyjechał do Warszawy 5 września 1939, gdzie ochotniczo wziął udział w obronie Warszawy jako dowódca II batalionu 360. Pułku Piechoty, został ranny, po wyleczeniu powrócił do Poznania.

Rozpoczął działalność konspiracyjną i należał do najaktywniejszych organizatorów ruchu oporu w Wielkopolsce. Został komendantem Okręgu Poznańskiego ZWZ – AK w stopniu ppłk.

5 grudnia 1939 przybył do niego por. Franciszek Pawela jako osobisty łącznik płk Stefana Roweckiego. Na przełomie grudnia 1939 i stycznia 1940 skierował kilku kurierów (m.in. Tadeusza Grygiera) do Mogilna, Żnina, Szubina, Torunia, Bydgoszczy, Świecia, Gru­dziądza, Gniezna, Leszna i Ostrowa Wlkp. Początkowo działania konspiracyjne sygnował inicjałami CS, a dopiero od wiosny 1940 używał nazwy ZWZ.

Po zaprzysiężeniu por. rez. Jerzego Handkego z Leszna skierował go w grudniu 1939 z zadaniami organizacyjnymi na Śląsk.

Aresztowany przez Gestapo nocą 10 września 1941. Przeszedł ciężkie śledztwo. Konfrontowano go z por. Stefanem Adamem Schmidtem w sprawie objęcia na przełomie 1940/41 stanowiska p.o. szefa sztabu Okręgu Poznańskiego ZWZ. Do kwietnia 1942 był więziony w Forcie VII. Następnie śledztwo zostało wznowione w związku z wykryciem przez Gestapo WKZO. Odmawiał wówczas składania zeznań.

7 lipca 1942, po uprzednim wyroku Policyjnego Sądu Doraźnego (Polizeistandgericht STAPO Po­sen), został rozstrzelany w podpoznańskich lasach w grupie oficerów sztabu Okręgu Po­znańskiego ZWZ i działaczy Głównej Delega­tury Rządu RP w Poznaniu.

Odznaczony: Krzyżem Virtuti Militari V klasy. Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych trzykrotnie, a za działalność w ZWZ ponownie Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem AK i Medalem Wojska czterokrotnie, awansowany pośmiertnie do stopnia ppłka.

Żona Zofia z d. Wierzbińska, bezdzietni.

Nota biograficzna za Encyklopedia konspiracji wielkopolskiej 1939-1945 : APAK Toruń, Teczka Tadeusza Grygiera; CAW, VM 2472, akta personalne 2364;FAK-V/365, Akta osobowe. Marian Woźniak

https://pl.wikipedia.org/wiki/Szczepan_%C5%81ukowicz

https://pw.ipn.gov.pl/pwi/form/r478171273,LUKOWICZ-Stefan-Szczepan.html

http://chojnice.zhp.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=488:lukowicz-stefan&catid=17&Itemid=202

https://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/publication/159936/edition/162284/content?ref=L2NvbGxlY3Rpb25kZXNjcmlwdGlvbi8xMzU

https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?strona=11&szufladka=LUKA-LYSA

https://www.straty.pl/pl/szukaj

http://powstancywielkopolscy.pl/pl/search

https://naszahistoria.pl/jak-poznaniacy-i-kaszubi-z-pulku-jozefa-pilsudskiego-wyzwalali-pomorze/ar/10763256

http://www.gazetakaszubska.pl/51825/powstanie-wielkopolskie-191819-cz1-zwyciestwo-w-obronie-racji-narodowych

http://magazynkaszuby.pl/2016/12/anders-kaszubow-walki-szykowal/

https://www.dopiewo.pl/lokalizacja/783

https://poznan.ipn.gov.pl/pl7/aktualnosci/76642,Uroczystosci-przy-grobach-pomordowanych-w-Lasach-Paledzko-Zakrzewskich-1-wrzesni.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Groby_Zakrzewskie

http://www.ptg.gda.pl/

http://metryki.genbaza.com