Jan Woźniak

Jan Woźniak
Biogram w opracowaniu ciotecznego wnuka Pana Zbysława Szmalenberga,
uzupełnienie danych Genealogia Powstańców Wielkopolskich

Jan Woźniak urodził się 06 lutego 1901 r. w miejscowości Kociugi – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie leszczyńskim, w gminie Krzemieniewo. Akt urodzenia został sporządzony w USC Garzyn pod nr 30 dnia 09 lutego 1901 roku, skan dokumentu nr 33
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/.../jednostka/2757310...
Jego rodzicami byli fornal Franciszek i Katarzyna z dom. Adamczak, para pobrała się w roku 1899, zapis ślubu w księgach brzmi:
Urząd Stanu Cywilnego Garzyn, wpis 54 / 1899
Franz Woźniak (ur. 1872)
ojciec: Anton , matka: Franziska Musielak
Catharine Adamczak (ur. 1872)
ojciec: Carl , matka: Franziska Poprawska
Ze związku Franciszka i Katarzyny urodzili się także:
– 1899 - Helena,
– 1903 - Ignacy,
– 1908-1987 - Marianna,
– 1912 - Franciszka.
—-----------------------------
W dniu 19 stycznia 1919 r., jako osiemnastoletni chłopak, wstąpił w szeregi powstańców wielkopolskich. Początkowo należał do kompanii sformowanej w Pawłowicach i dowodzonej przez por. Romana Włodarczaka z Żytowiecka. Nieco później, gdy z luźnych oddziałów tworzono pułki, Jan Woźniak został przydzielony do 11 kompanii 6 Pułku Strzelców Wielkopolskich stacjonującego we Włoszakowicach. Dowódcą tej kompanii był sierżant Leon Borowicz, a jej szefem Jan Roszak z Kiełczewa pod Kościanem.W obu tych kompaniach Jan Woźniak był gońcem bojowym. Prawdziwy chrzest bojowy przeszedł w wypadzie na folwark pod Zbarzewem.
W projektach Uczestnicy PW baza on line i Odznaczonych WKP następujące zapisy odnośnie udziału w Powstaniu Wielkopolskim

Jan Woźniak
urodzenie: 1901.02.06 Kociugi pow. leszczyński
data śmierci: 1978.12.19
miejsce pochówku: Poznań Naramowice
rodzice: Franciszek, Katarzyna
jednostka: Oddział z Pawłowic, 12 Kompania Gostyńska, 11 Kompania 6 Pułku Strzelców Wlkp., 2 Kompania 6 Pułku Strzelców Wlkp.
status/stopień: starszy szeregowiec, starszy strzelec, podporucznik mianowany
uwagi: Uchwała W 15/72
odznaczenie: Wielkopolski Krzyż Powstańczy Uchwała Rady Państwa nr: 12.06-0.953 z dnia 1957-12-06
Opis: Jan Woźniak wstąpił dnia 7 stycznia 1919 roku, mając lat 17, jako ochotnik w tworzące się w tym czasie szeregi powstańców wielkopolskich na odcinku leszczyńskim. Brał czynny udział z bronią w ręku w walkach przeciwko Niemcom w styczniu i lutym 1919 roku w 2 i 11 kompanii 6 Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszy 60 pułk piechoty) w Pawłowicach i Robczysku pod Lesznem. Ze względu na młody wiek i niski wzrost wyżej wymieniony podczas powstania wielkopolskiego zwany był "Małym Jankiem". Na stronie 10-tej książeczki wojskowej Jana Woźniaka w rubryce: "Służba w szeregach" znajduje się adnotacja, z której wynika, że służył on ochotniczo w 60 p.p. od 7 stycznia 1919 do 29 listopada 1921 roku, jako starszy szeregowiec, jak również że brał udział w walkach przeciwko Niemcom. Jan Woźniak jako technik BHP Wolsztyńskich Zakładów TPMB pracuje dobrze.
źródła:
Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym
Archiwum: Archiwum Państwowe w Poznaniu. Zespół: 884 / Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu. Sygnatura: nr 31 / Spis zweryfikowanych 101 - 4621. Opis jednostki: Akta organizacyjne Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914/19 i Związku Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu: statuty, regulaminy, okólniki, protokoły posiedzeń zarządu, zjazdy, korespondencja. Strona/karta: 212
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół: Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu. Koła w Poznaniu
Archiwum: Archiwum Państwowe w Poznaniu. Zespół: 884 / Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu. Sygnatura: nr 44 / Ewidencja członków Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polskiej [nr 10168 - 16966]. Opis jednostki: Spisy członków Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914/19.Strona/karta: 417

Piętka Jacek, Wolsztyński słownik Powstańców Wielkopolskich, Seria Ocalić od zapomnienia, pod red. Arlety Prządki, Wolsztyn 2018
Archiwum Prezydenta RP, Nominacje na stopień oficerski. Uchwała W 15/72

Po zakończeniu Powstania Wielkopolskiego, jako żołnierz polski, brał udział w walkach pod Kijowem w wojnie polsko – sowieckiej w 1920 r. W wojsku służył do listopada 1921 r. Za zasługi w obronie Ojczyzny został odznaczony Krzyżem Walecznych.
Lata pracy zawodowej w okresie międzywojennym upłynęły na sekretarzowaniu w gminach i wójtostwach. Do 1938 r. pełnił funkcję sekretarza gminy w Jabłonnej w byłym powiecie wolsztyńskim. Po nagłej śmierci wójta gminy Jabłonna – inż. Mieczysława Kwaśniewskiego objął to stanowisko Jan Woźniak. Pełnił tą funkcję do wybuchu drugiej wojny światowej.
Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich w dniu 7 września 1939 r. do Jabłonnej, jak wielu patriotów – powstańców wielkopolskich i polskiej inteligencji, był szykanowany i bity przez Niemców. W swoim wspomnieniu: „Najsmutniejsza jesień we wsi Jabłonna” pisał:
„Strach było wychodzić z mieszkania, bo Niemcy zmuszali nas do zdejmowania czapek nawet przed smarkatymi chłopcami niemieckimi i wołania: ”Heil Hitler!” Bito nasze dzieci i nie oszczędzano starców. Wszyscy mężczyźni polscy musieli codziennie rano przed posterunkiem żandarmerii stawać do apelu. Okrutnie znęcał się nad nami st. wachmistrz żandarmerii – Wohlert. Często też brano nas jako zakładników. Musieliśmy wtedy leżeć na barłogu w budynku starej szkoły koło kościoła. Zakładnikiem byłem kilka razy, dwukrotnie z sołtysem Jabłonnej – Janem Stankowskim.
O północy z 14 na 15 września 1939 r. dziesięciu miejscowych Niemców wtargnęło do mego mieszkania. Bili mnie kijami tak długo, aż upadłem na cementową posadzkę korytarza. Pomocnik niemieckiej żandarmerii wcisnął mi mocno w piersi lufę karabinową. Podczas bicia broniłem głowy zasłaniając się rękami. Oprawcy bijąc wykrzykiwali, iż byłem winien za odebranie im broni myśliwskiej podczas mobilizacji oraz, że będąc sekretarzem gminy Jabłonna nie chciałem z nimi rozmawiać po niemiecku. Później Gestapo wywiozło mnie do Nowego Tomyśla, gdzie z wielu innymi siedziałem w więzieniu sądu. Posądzili mnie o udział w zabiciu Niemca. W więzieniu karmiono nas samą jałową brukwią. Po stwierdzeniu mojej niewinności zostałem wysiedlony do Generalnej Guberni. Koniec wojny zastał mnie w Mińsku Mazowieckim”.
Ożenił się 23 lutego 1925 roku ze Stanisławą Heleną z dom. Adamczak (Adamska) urodzoną 17 stycznia 1901 roku w Essen, córką Jana (1869-1939) i Stanisławy z dom. Mazurkiewicz (1877-1957). Stanisława Helena zmarła 15.02.1978.
Mieli czworo dzieci: syna i trzy córki - Czesława, Irenę, Reginę i Mieczysławę. Syn Czesław został nauczycielem. Po wojnie uczył Szkole Podstawowej w Goździnie i zapisał się trwale w pamięci mieszkańców tej wsi uratowaniem tonącego chłopca w stawie przeciwpożarowym.

Po powrocie z tułaczki osiedlił się wraz z żoną w Rakoniewicach. Gminna Rada Narodowa wybrała Jana Woźniaka na stanowisko wójta Rakoniewic. Urząd ten piastował do końca 1949 r. Przez następne dwa lata pracował w Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Rakoniewicach. Od sierpnia 1951 r. został powołany na stanowisko starszego technika bhp w Wolsztyńskich Zakładach Terenowych Materiałów Budowlanych. W 1955 r., ze względu na zły stan zdrowia, przeszedł na rentę inwalidzką.
Całe jego życie powojenne było, oprócz pracy zawodowej, przepełnione pracą społeczną. Przez 15 lat był prezesem zarządu koła Związku Powstańców Wielkopolskich, a od 1949 r. – członkiem zarządu Koła ZBOWID w Rakoniewicach. Przez wiele lat był radnym Miejskiej Rady Narodowej i członkiem Komisji Kultury i Oświaty w Rakoniewicach. Jego marzeniem była rozbudowa szkoły i budowa nowej sali gimnastycznej w Rakoniewicach. Wspierał też działalność OSP.
Był pasjonatem historii regionalnej związanej z ziemią rakoniewicką. Przez 20 lat był cenionym korespondentem lokalnej prasy, m.in. „Głosu Wielkopolskiego”, „Głosu Wolsztyńskiego” i miesięcznika „Przyjaciel przy pracy”.
Jego pasją było wyszukiwanie i dokumentowanie nieznanych epizodów z życia Michała Drzymały – chłopskiego obrońcy ziemi polskiej przed zaborcą pruskim. Dzięki jego zabiegom oraz nauczyciela historii sztuki – Zenona Molskiego z Rakoniewic, w dniu 15 września 1962 r. odsłonięto obelisk z popiersiem Michała Drzymały, w 25 rocznicę jego śmierci, w miejscu pobytu jego wozu nad stawem, przy wsi Drzymałowo.
Często można było spotkać Jana Woźniaka wczesnym rankiem jadącego w „teren” starym, męskim rowerem z teczką skórzaną umocowaną do ramy, w poszukiwaniu ciekawych reportaży z życia mieszkańców miasta i gminy Rakoniewice. Wracał nieraz późnym wieczorem z wypiekami na twarzy od wrażeń, z teczką wypchaną zdjęciami, dokumentami, notatkami, nieraz z kopą jaj i wiejską wałówką, warzywami lub dobrą domową nalewką. Mieszkańcy nazywali go „Wazonikiem”, gdyż zawsze w klapie marynarki miał kwiatek, był korpulentny i niewielkiego wzrostu, a uczesanie miał nietypowe – przedziałek dokładnie na środku głowy. Był zawsze pogodny i życzliwie nastawiony do ludzi i świata.
Za swą bogatą działalność został odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości . Otrzymał też odznakę za Zasługi w Rozwoju Województwa Poznańskiego oraz Złotą Odznakę za pracę w dawnej Lidze Przyjaciół Żołnierza.
Na pamiątkowym zdjęciu w mundurze kombatanta są widoczne następujące odznaczenia Odznaka honorowa „Za Zasługi w Rozwoju Województwa Poznańskiego”, Order Odrodzenia Polski Polonia Restituta - Krzyż Kawalerski , Krzyż Walecznych, Brązowy Krzyż Zasługi , Wielkopolski Krzyż Powstańczy, Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Już w podeszłym wieku, wraz z żoną, przeniósł się do Domu Kombatanta w Poznaniu. Zmarł 19 grudnia 1978 r. Oboje z żoną zostali pochowani na cmentarzu parafialnym w Naramowicach.
Spoczywają:
kwatera A
rząd VI miejsce 16
GPS: 52.457866, 16.93798
https://www.poznan.pl/mim/public/necropolis/plan.html...
https://billiongraves.com/.../Jan-Wo%C5%BAniak.../9246383
Wnioskiem z dnia 21.12.2022 roku miejsce spoczynku Powstańca zostało zgłoszone do wpisu do Ewidencji grobów Weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.

sporządzono na podstawie materiałów rodziny Zbysława Szmalenberga, uzupełniono o:

– Projekt - Poznań,
– wyszukiwarka grobów Miasta Poznania,
– wyszukiwarka grobów billiongraves.com
– Kartoteka ewidencji ludności 1870-1931,
– Uczestnicy Powstania Wielkopolskiego baza on line,
– Uczestnicy Powstania Wielkopolskiego odznaczeni WKP,
– Projekt BASIA,
– Cyfrowe Archiwum Powstania Wielkopolskiego,
– WBH - wyszukiwarka odznaczonych .