Dzierzgowski Tadeusz (1900-1940), Genealogia Powstańców Wielkopolskich

Dzierzgowski Tadeusz (1900-1940)

urodził się 17 IX 1900 r. w Warszawie w rodzinie Ignacego (syn Stanisława i Róży/Rozalii z Wybickich) i Heleny Stanisławy z dom. Niklas (zmarła w Poznaniu 27 VII 1903 w wieku 39 lat, córka Józefa i Nepomuceny z dom. Mieczkowska), para pobrała się w roku 1899 w warszawie w Parafii pw. Wszystkich Świętych. Był kuzynem Powstańców Wielkopolskich - Michała, Wojciecha i Władysława.
Na podstawie Kart meldunkowych miasta Poznania ustalono, że mieszkał tu już jako dziecko, prawdopodobnie u rodziny Dzierzgowskich, (pierwszy wpis w Ewidencji to rok 1908 z zakopanego do Poznania, dalej 1917 i 1919), ojciec ożenił się powtórnie w roku 1904 z wdową po swoim bracie Wacławie Władysławie Dzierzgowskim - Marią z dom. Dobrzelewską.
W oficjalnych biogramach nie wspomina się o udziale w Powstaniu Wielkopolskim Tadeusza, ale na podstawie dokumentów z CAW należy zauważyć, że Tadeusz od 17 I 1919 roku służył w Stacji Lotniczej Ławica jako żołnierz II Kompanii. W okresie od 13 III do 27 VI 1919 r. był w Szkole Obserwatorów (od 14 III 1919 w I kompanii, od 9 V 1919 w IV kompanii), dalej od 16 VII 1919 do 15 II 1920 r. II Eskadra Wielkopolska (podane też że 14 VII 1919 w II Eskadrze) - Wykaz podoficerów i żołnierzy II Eskadry Wielkopolskiej na dzień 1 grudnia 1919 roku. CAW I.301.12.51
Brał udział w wojnie polsko–bolszewickiej jako obserwator. Odznaczył się szczególnie podczas długodystansowych lotów wywiadowczych sięgających w głąb terytorium przeciwnika oraz licznych lotach bojowych (bombardowanie dworca kolejowego w Mińsku i Bobrujsku w lipcu i sierpniu 1919 r.). Brał udział we wszystkich działaniach swej eskadry na froncie białoruskim. W dniu 10 V 1920 r. wystartował z kpt. pil. Władysławem Jurgensonem z zadaniem zbombardowania pozycji bolszewickich. Podczas lotu polska załoga zauważyła bolszewickie myśliwce (Nieuporty) podchodzące do ataku. Załoga Dzierzgowski - Jurgenson lecąca na obciążonym dwumiejscowym LVG C VI - samolocie wywiadowczym nieprzystosowanym do walki powietrznej, zaatakowała przeważające samoloty bolszewickie, odciągając je od pozostałych członków swojej eskadry, dzięki czemu ocalili pozostałych polskich lotników. Podczas stoczonej walki powietrznej polski LVG został poważnie uszkodzony pociskami sowieckiego lotnika Grigorija S. Sapożnikowa. Kpt. Jurgenson musiał awaryjnie lądować na terytorium przeciwnika pod Żłobinem. Pilot oraz ciężko ranny obserwator dostali się do sowieckiej niewoli. Tadeusz Dzierzgowski odzyskał wolność po zawarciu rozejmu z Sowietami, Władysław Jurgenson uznany został za dezertera z armii carskiej, po kilku dniach śledztwa i tortur został rozstrzelany. - na podstawie Encyklopedia Lotnictwa Polskiego. Za wybitne czyny w okresie wojny polsko–bolszewickiej odznaczony został Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 8094, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości oraz Polową Odznaką Obserwatora nr 56. Uhonorowany również rumuńską odznaką obserwatora oraz Krzyżem Kawalerskim orderu rumuńskiego „Korona Rumunii”.
Po powrocie do kraju w 1921 r. pełnił służbę w 3 PL w Poznaniu, skąd następnie dostał przydział do 1 PL w Warszawie. W dniu 1 VI 1921 r. został awansowany na stopień podporucznika. Rozkazem Ministra Spraw Wojskowych L. 3351 z 1922 r. otrzymał tytuł i odznakę obserwatora za czas służby w Wojskach Lotniczych. Z dniem 1 X.1924 r., już w stopniu porucznika, został przydzielony do Szkoły Pilotów. W roku 1926 przeniesiony do kadry oficerów lotnictwa. Od 1927 r. pracował w Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa (od 1929 r., jako adiutant). Po utworzeniu bydgoskiej Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich został zastępcą dowódcy 2 Eskadry Szkolnej (następnie 3 Eskadry Szkolnej). W późniejszym czasie był zastępcą komendanta. W roku 1935 został przeniesiony na stanowisko dyrektora nauk tejże szkoły, a od marca 1939 wraz Działem Nauk przeniesiony został do Krosna.

We wrześniu 1939 r. podczas ewakuacji szkoły w rejonie Łucka dostał się do radzieckiej niewoli i osadzony został w obozie w Starobielsku. Zginął wiosną 1940 r. zamordowany przez NKWD w Charkowie.

Ożenił się z Marią Małgorzatą z dom. Salwowska ur. 10 VI 1903 w miejscowości Sadłowo w kujawsko - pomorskim, córkę Feliksa i Anieli z dom. Kołakowska, zmarła w Toruniu 12 V 1986) - żołnierzem AK, ps. Kasia. Maria spoczywa w Toruniu na cm. parafialnym NMP, jest to także miejsce symboliczne poświęcone Tadeuszowi. Para miała córkę Danutę urodzoną w roku 1928 w Bydgoszczy, po mężu Maliszewska.

źródła: Archiwum Państwowe w Poznaniu, Kartoteka ewidencji ludności miasta Poznania z lat 1870-1931. IPN Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945. WBH - wyszukiwarka personalno - odznaczeniowa. Wikipedia. Strona internetowa - Niebieska eskadra. Kulczyński Robert, Wielkopolski personel wojsk lotniczych (jednostki bojowe, IWL i SLŁ) w 1919 r.

Strony