Cetkowski Henryk (1883 - 1955)

Cetkowski Henryk (1883 - 1955)
POWSTANIEC WIELKOPOLSKI I WARSZAWSKI

Henryk Cetkowski urodził 7 IX 1883 w miejscowości Duszniki – wieś w zachodniej Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, w gminie Duszniki w rodzinie Bolesława Feliksa i Vincenty Stanisławy Stock, para pobrała się w roku 1875. Miał brata Witolda Zbigniewa.

Warto w tym miejscu wspomnieć o przodkach po mieczu naszego Bohatera: Eustachy Feliks Cetkowski (1776) - dziadek, który w 1810 r. w Stwolnie/Golejewko poślubił Franciszkę Pomorską (1790 - 1853) stał się dziedzicem majątku w Orpiszewku, a za czasów Księstwa Warszawskiego był kapitanem wojska polskiego, zmarł w Orpiszewku przed żoną Franciszką. Po śmierci matki, dnia 27 marca 1853 r. oficjalnym dziedzicem został najstarszy z sześciorga dzieci – Eustachy, żołnierz z powstania listopadowego, ojciec Henryka.

HENRYK Cetkowski maturę zdał w Gimnazjum Humanistycznym w Poznaniu. Stu­dio­wał me­dy­cy­nę w Niem­czech. Dy­plom le­ka­rza uzy­skał w 1910 r. Po rocznej, obowiązkowej służbie wojskowej w monachijskim pułku grenadierów i po praktyce w Offenbach, w 1913 zdał egzamin doktorski na uniwersytecie w Gissen. Od­był pół­rocz­ną prak­ty­kę or­to­pe­dycz­ną u prof. Frit­za Lan­ge­go w Mo­na­chium. W tym samym roku powrócił do Poznania, gdzie pracę lekarza w Po­znań­skim Za­kła­dzie Or­to­pe­dycz­nym im. B. S. Gą­sio­row­skie­go (lata 1913-1922) ja­ko współ­pra­cow­nik, pra­wa rę­ka i przy­ja­ciel Ire­ne­usza Wie­rze­jew­skie­go.
W Poznaniu poślubił Annę Marię Schultze ur.1891, a 29 października 1922 roku Elżbietę Nałęcz - Kęszycką urodzoną 10 marca 1896 - córkę Józefa Kęszyckiego herbu Nałęcz i Heleny Petzold, Elżbieta zmarła w Londynie w lutym 1977 roku..

Po wybuchu I wojny światowej dostał wezwanie do pruskiego wojska. Służył najpierw jako lekarz pułkowy na froncie francusko-niemieckim, a po interwencji szefa kliniki w której pracował, dalszą służbę odbywał w poznańskim szpitalu wojskowym. W czasie Powstania Wielkopolskiego był komendantem szpitala polowego, w stopniu majora.
W 1922 podjął samodzielną pracę na stanowisku kierownika oddziału ortopedycznego w Lecznicy Związkowej w Poznaniu; należał do grona ścisłych założycieli Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego (1928). W lipcu 1936 wygrał konkurs, ogłoszony przez Komisariat Rządu, na stanowisko ordynatora nowo utworzonego samodzielnego oddziału ortopedycznego w Szpitalu Sióstr Miłosierdzia w Gdyni i tu pracował aż do wojny. Bar­dzo za­an­ga­żo­wa­ny w spo­łecz­ną dzia­łal­ność na rzecz po­zy­ska­nia upraw­nień dla lu­dzi do­tknię­tych ka­lec­twem. Zna­czą­co wpły­nął na roz­wój or­to­pe­dii po­znań­skiej po śmier­ci prof. Wierzejewskie­go.

Zmobilizowany (w stopniu majora) pod koniec sierpnia 1939, przydzielony został początkowo do Szpitala Marynarki Wojennej na Oksywiu, a 1 września otrzymał rozkaz natychmiastowego udania się do Szpitala Sióstr Miłosierdzia z zadaniem wyewakuowania z jego nowego pawilonu chorych cywilnych i utworzenia filii szpitala oksywskiego, której został komendantem. Jego żona Elżbieta jako ochotniczka opiekowała się rannymi podczas walk na Oksywiu i Helu, a po aresztowaniu była więźniarką obozów Stutthof i Ravensbrück.
Na początku okupacji dr Cetkowski pozostał w Gdyni i był prezesem założonego przez siebie oraz przyjaciół Komitetu Obywatelskiego. Była to jedyna polska organizacja istniejąca legalnie za zgodą władz niemieckich (komendanta Schutzpolizei płk. Hansa Kurta Bernharda Griepa – kolegi z czasów monachijskich studiów doktora Cetkowskiego) i działająca na terenie okupowanej Gdyni. Członkowie Komitetu Obywatelskiego pomagali miejscowej ludności, rodzinom wysiedlonym, jeńcom wojennym itp. Jednak już w 1940 został wraz z żoną aresztowany, a po czterech miesiącach zwolniony z nakazem natychmiastowego opuszczenia terenu III Rzeszy. Wyjechał do Warszawy, gdzie najpierw został lekarzem rejonowym. W 1942 r. ob­jął kie­row­nic­two Od­dzia­łu Or­to­pe­dycz­ne­go Sz­pi­ta­la PCK przy ul. Smolnej po tra­gicz­nej śmier­ci prof. Ra­szei. Należy tu zwrócić uwagę na bohaterska postawę Henryka, we wspomnieniach Felicji Tomaszewskiej ps. Glipsa czytamypod datą 3 sierpnia – “pożar to świadome spalenie przez oddziały SS części zabudowań szpitala stojących bliżej linii średnicowej. Spalono Szkołę Pielęgniarstwa, budynki kancelaryjne, gospodarcze, budynki zamieszkałe przez personel i pracownie analityczne. Chorych rozmieszczonych dotychczas w dwu pawilonach zgromadzono w jednym, a istniało wszelkie prawdopodobieństwo, że i ten zostanie spalony. Pomogła bardzo zdecydowana interwencja dyrektora szpitala dr Henryka Cetkowskiego. Postać tego wspaniałego lekarza będzie jeszcze wielokrotnie występować w naszych wspomnieniach, dlatego warto mu poświęcić kilka słów.

Dr Henryk Cetkowski był uczniem prof. Ireneusza Wierzejewskiego, jednego z twórców polskiej szkoły ortopedycznej, kierownika kliniki w Poznaniu. Wysiedlony w czasie okupacji ‑ założył z docentem Franciszkiem Raszeją w Szpitalu PCK oddział ortopedyczny. Po bestialskim zamordowaniu doc. F. Raszeji przez oddział SS-manów podczas konsultacji chorego w getcie, Dr Cetkowski został ordynatorem oddziału i dyrektorem szpitala. W czasie I wojny światowej był wcielony do wojska niemieckiego i wysłany na front. Odznaczony Krzyżem Żelaznym wiedział i umiał postępować z Niemcami w chwilach grozy i napięcia. Doskonała znajomość języka była mu wielce użyteczna. Niemcy po rozmowie z dr. Cetkiewiczem i po dokładnej rewizji pozwolili zachować pawilon.
Niewiele to zmieniło sytuację. Położenie szpitala stawało się coraz bardziej tragiczne. Leżał nie tyle na linii frontu, co właściwie na martwym polu narażony na ustawiczne penetrowanie przez uzbrojone patrole. Niemcy podpaleń nie ograniczyli wyłącznie do budynków szpitalnych położonych w pobliżu linii średnicowej, ale wypalili domy po stronie parzystej Al. 3 Maja i po stronie nieparzystej ulicy Smolnej, spędzając całą ludność do Muzeum Narodowego. Szpital stał się samotną wyspą na pogorzelisku. Wylot tunelu kolejowego źle wieszczył, zwłaszcza nocą mógł oznaczać pojawienie się pijanego patrolu Banchutzu tzn. najczęściej złożonego z Ukrainców wyjątkowo brutalnych i grabiąceych artykuły żywnościowe. Nie muszę nadmieniać, że w wielu przypadkach tylko interwencja dr H. Cetkowskiego i dr. Edwarda Górki ustrzegła nie tyle skromne zapasy artykułów żywnościowych, co bezpieczeństwo pielęgniarek i słuchaczek szkoły.”

Opis w/w sytuacji znajdujemy także tu:
http://www.sppw1944.org/index.html?http://www.sppw1944.org/powstanie/sanitariat_07.html
Po upadku Powstania pra­co­wał w Sz­pi­ta­lu PCK w Kra­ko­wie.
W 1945 r. pod­jął ogrom­ny wy­si­łek od­two­rze­nia Od­dzia­łu Or­to­pe­dycz­ne­go w Gdy­ni. Już w lip­cu 1946 r. zor­ga­ni­zo­wał VII Zjazd PTOi­Tr. Był pio­nie­rem no­wo­cze­snej trau­ma­to­lo­gii. Od 1951 był pierwszym kierownikiem, zreorganizowanego i przeniesionego do lokalu przy skwerze Kościuszki, Pogotowia Ratunkowego. Mi­mo po­stę­pu­ją­cej cho­ro­by pra­co­wał aż do 1954 r.

Zmarł 27 czerw­ca 1955 ro­ku w Gdy­ni, spoczywa na cmentarzu komunalnym na Witominie Sektor / Rząd / Numer 61 / 72 / 7. W roku 2021 jego nazwisko zostało upamiętnione na tablicy na cm. witomińskim poświęconej Powstańcom Wielkopolskim. 17 VII 2020 roku miejsce spoczynku zostało zgłoszone wnioskiem do IPN (wpisu dokonano).

©Genealogia Powstańców Wielkopolskich 2023 (uzupełnienie materiału z lipca 2020)

zdjęcia obecnego stanu grobu pani Ina Sempre
—-----------------------------------------

ślub rodziców:
1/ Parafia katolicka Kiekrz, wpis 16 / 1875
Boleslaus Cetkowski (30 lat) - urodził się 12.02.1846, zmarł 14.07.1917
ojciec: Eustachius Cetkowski , matka: Valeria
Stanislava Sztok (21 lat) - urodziła się 05.04.1854, zmarła 10.12.1932
ojciec: Rudolphus Sztok , matka: Vanda
2/ Urząd Stanu Cywilnego Sady, wpis 19 / 1875
Boleslaus Felix Cetkowski (30 lat)
ojciec: Eustachius , matka: Valerie Pomorska
Vincentia Stanislava Stock (21 lat)
ojciec: Rudolf , matka: Wanda Justinska

Rodzice spoczywają: Poznań, cmentarz parafialny św. Michała Archanioła i Wniebowzięcia NMP (Kiekrz), Chojnicka 37, 60-101 Poznań

źródła:
http://powstancywielkopolscy.pl/pl/search
http://www.basia.famula.pl/pl/
http://poznan-project.psnc.pl/
https://billiongraves.pl/search/results...
https://www.1944.pl/powstancze.../henryk-cetkowski,5471.html
http://www.tlw.waw.pl/index.php?id=29&newsy_id=256
http://www.sppw1944.org/index.html?http://www.sppw1944.org/powstanie/sanitariat_07.html
http://www.sejm-wielki.pl/b/dw.64897
http://poitr.pl/attachments/article/139/historia_poitr.pdf
http://dwszdr.wp.mil.pl/pl/1_281.html
https://www.wikiwand.com/.../Zbrodnie_niemieckie_na...
https://lekarzepowstania.pl/osoba/henryk-cetkowski/
https://lekarzepowstania.pl/osoba/felicja-tomaszewska/
https://naprzekordniom.wordpress.com/.../dr-henryk.../
https://gdynia.grobonet.com/grobonet/start.php